دروازه قرآن شیراز فقط یک بنای تاریخی نیست؛ روایتی زنده از ایمان، فرهنگ و هویت شهری‌ست که قرن‌هاست در ورودی شیراز ایستاده و به مسافران خوش‌آمد می‌گوید. از قرآنی که بر فراز آن قرار می‌گرفت تا بازسازی‌های دوره زندیه و تخریب تلخ پهلوی، همه‌چیز درباره این دروازه پر از داستان است. اگر می‌خواهی با رازها و روایت‌های این بنای ماندگار آشنا شوی، این مطلب را از دست نده.
تاریخچه و سرگذشت دروازه قرآن شیراز
پیشینه دروازه قرآن به دوران آل‌بویه و حکومت عضدالدوله دیلمی در قرن چهارم هجری بازمی‌گردد؛ زمانی که شیراز یکی از مراکز اصلی سیاسی و فرهنگی ایران بود. این حاکم عارف‌مشرب دستور ساخت دروازه‌ای در ورودی شهر را داد و قرآنی بر بالای آن قرار داد تا مسافران با عبور از زیر آن در پناه آیات الهی سفر کنند. دروازه قرآن در ابتدا ساده و بی‌زرق‌وبرق بود، اما طی قرون، تغییرات و بازسازی‌هایی در آن صورت گرفت.
دوران طلایی دروازه قرآن در عصر زندیه و قاجار
در دوره زندیه، کریم‌خان زند نه‌تنها بنای دروازه را مقاوم‌سازی کرد، بلکه یک جلد قرآن نفیس به‌نام «قرآن هفده من» را در اتاقک بالای آن قرار داد. این اقدام جنبه اعتقادی و نمادین داشت و باعث شد این بنا در ذهن مردم به‌عنوان نگهبان سفر شناخته شود. در دوران قاجار نیز دروازه قرآن همچنان جایگاه فرهنگی خود را حفظ کرد و از عناصر زیبایی‌شناختی چون کاشی‌کاری، نقوش اسلامی و کتیبه‌های قرآنی بهره برد.
داستان قرآن روی دروازه
قرآن معروفی که روی دروازه قرار داشت، به‌دلیل وزن زیادش (حدود ۵۱ کیلوگرم) به «قرآن هفده من» شهرت یافت. این نسخه دست‌نویس به خط ثلث و مربوط به دوره تیموری بود. مردم باور داشتند که عبور از زیر این قرآن آن‌ها را در سفر از بلاها حفظ می‌کند. امروزه این قرآن در موزه پارس شیراز نگهداری می‌شود.
تخریب تلخ در دوره پهلوی اول
در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی، دروازه قرآن به بهانه توسعه شهری تخریب شد؛ اتفاقی که با واکنش‌های منفی گسترده‌ای از سوی مردم و فرهنگ‌دوستان روبه‌رو شد. با این کار، بخش بزرگی از هویت تاریخی شهر از بین رفت. بازسازی مجدد در دوره پهلوی دوم نتوانست آن اصالت و شکوه قدیم را بازگرداند.
بازسازی و احیای هویت تاریخی
در سال ۱۳۲۸ خورشیدی، با همت حسین ایگار (اعتمادالتجار)، دروازه قرآن بازسازی شد. در این بازسازی تلاش شد با الهام از سبک معماری زندیه، زیبایی و اصالت بصری اثر حفظ شود. اگرچه نسخه جدید کاملاً با نسخه تاریخی منطبق نیست، اما به‌عنوان نماد فرهنگی شهر مجدداً احیا شد.
بهترین زمان بازدید از دروازه قرآن
بهترین زمان بازدید از دروازه قرآن، اواسط بهار و اوایل پاییز است که هوا مطبوع و جمعیت کمتر است. بازدید در غروب یا صبح زود تابستان نیز لذت‌بخش است؛ به‌خصوص با نورپردازی شبانه که جلوه‌ای تماشایی به بنا می‌دهد. در ایام نوروز، گرچه ازدحام زیاد است، اما حال‌وهوای متفاوتی را تجربه خواهید کرد.
در پایان
دروازه قرآن شیراز، فراتر از یک بنای تاریخی، نماد باورها، فرهنگ و تحول شهر است. این سازه، از دوران آل‌بویه تا پهلوی، بارها بازسازی شده و اکنون به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری شیراز شناخته می‌شود. هر بخش از آن، روایتی از گذشته، اعتقاد مردم و اهمیت هویت فرهنگی را در دل خود دارد. بازدید از این بنا، فرصتی برای لمس تاریخ زنده شهر است؛ جایی که گذشته و حال در کنار هم تنفس می‌کنند.
