تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که دریاچه ارومیه با تمام زیبایی‌ها و اهمیت‌های زیست‌محیطی خود، در میان دریاچه‌های شور جهان چه جایگاهی دارد؟ بسیاری از افراد تنها می‌دانند که ارومیه یکی از دریاچه‌های بزرگ ایران است، اما واقعاً چقدر بزرگ است؟ واقعاً چندمین دریاچه شور در جهان است؟ جالب است بدانید که دریاچه ارومیه از لحاظ وسعت، سومین دریاچه شور در سطح جهان به شمار می‌رود. این بدان معناست که نه تنها در ایران، بلکه در مقیاس جهانی نیز جایگاهی قابل توجه دارد. اگر به دنبال نگاهی تازه، ساده و مستند به این دریاچه ارزشمند هستید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
دریاچه ارومیه چندمین دریاچه شور جهان است؟
دریاچه ارومیه، در زبان فارسی کهن با واژه‌ی «چی‌چست» به معنای درخشنده و «کبودان» آمده است که از لحاظ وسعت، سومین دریاچه شور جهان محسوب می‌شود. این دریاچه در دوره‌های پرآبی، وسعتی حدود ۵۲۰۰ کیلومتر مربع داشته و یکی از بزرگ‌ترین منابع آبی شور منطقه خاورمیانه به شمار می‌رفته است. اهمیت دریاچه ارومیه تنها در ابعاد جغرافیایی آن خلاصه نمی‌شود، بلکه تنوع زیستی غنی و نقش کلیدی آن در پایداری محیط‌‌زیست منطقه نیز حائز اهمیت است. هرچند در سال‌های اخیر کاهش منابع آبی به این زیست‌بوم آسیب‌هایی وارد کرده، اما همچنان عنوان سومین دریاچه شور جهان را حفظ کرده است.
در جدول زیر می‌توانید مقایسه‌ای بین دریاچه ارومیه و دو دریاچه شور بزرگ دیگر مشاهده کنید:
| رتبه | نام دریاچه | وسعت (کیلومتر مربع) |
|---|---|---|
| 1 | دریاچه بزرگ شور (Great Salt Lake) | حدود ۸۵۰۰ |
| 2 | دریاچه وان (Van Lake) | حدود ۳۷۵۰ |
| 3 | دریاچه ارومیه | حدود ۵۲۰۰ |
دریاچه ارومیه چندمین دریاچه جهان است؟
اگر دریاچه‌ها بر اساس وسعت مطلق طبقه‌بندی شوند، دریاچه ارومیه در میان ده دریاچه بزرگ جهان جایگاهی ندارد. دریاچه‌هایی همچون ویکتوریا، سوپریور و خزر (که البته شور نیست) وسعتی بسیار بیشتر دارند. اما در صورتی که تنها دریاچه‌های شور مورد بررسی قرار گیرند، دریاچه ارومیه از لحاظ وسعت در رتبه سوم قرار می‌گیرد.
این رتبه نشان‌دهنده اهمیت بالای دریاچه ارومیه نه تنها در جغرافیای ایران بلکه در سطح جهانی است. همچنین باید توجه داشت که دریاچه ارومیه زیستگاه بسیاری از پرندگان مهاجر از جمله فلامینگوها است و نقشی حیاتی در چرخه‌های زیستی منطقه ایفا می‌کند. برای آشنایی بیشتر با جاذبه‌های طبیعی و گردشگری ایران، پیشنهاد می‌کنیم از «مجله مسافرت گهرسیر» بازدید کنید.
دریاچه‌های شور جهان به ترتیب
اولین دریاچه شور جهان (شورترین دریاچه جهان): دریای مرده (Dead Sea)
- وسعت: حدود ۶۰۵ کیلومتر مربع
- عمق: تا ۳۰۶ متر، یکی از عمیق‌ترین دریاچه‌های شور
- درجه شوری آب: ۳۴٪، بیشترین میزان شوری بین همه دریاچه‌های شناخته‌شده دنیا
- تنوع زیستی و اکولوژی: تقریباً هیچ موجود زنده‌ای در آب آن زندگی نمی‌کند به‌جز برخی باکتری‌های خاص
- موقعیت جغرافیایی: مرز اردن و اسرائیل
- منابع ورودی آب: عمدتاً رود اردن
- تغییرات سطح آب در طول زمان: به‌شدت کاهش یافته به دلیل برداشت‌های زیاد از منابع ورودی
- جاذبه‌های گردشگری و فرهنگی: شناور ماندن روی آب، خواص درمانی گل و نمک، مقصد محبوب توریست‌ها
دومین دریاچه شور جهان: دریاچه بزرگ شور (Great Salt Lake)
- وسعت: حدود ۸۵۰۰ کیلومتر مربع، بسته به میزان بارندگی متغیر
- عمق: میانگین ۴.۵ متر، بسیار کم‌عمق ولی گسترده
- درجه شوری آب: از ۵٪ تا ۲۷٪، در بخش‌های مختلف متفاوت است
- تنوع زیستی و اکولوژی: زیستگاه پرندگان مهاجر، میگوهای آب شور و موجودات خاص دیگر
- موقعیت جغرافیایی: ایالت یوتا، آمریکا
- منابع ورودی آب: رودهای Bear، Jordan و Weber
- تغییرات سطح آب در طول زمان: وابسته به فصول، گاه افزایش و گاه کاهش چشمگیر دارد
- جاذبه‌های گردشگری و فرهنگی: پرنده‌نگری، قایق‌سواری، مناظر طبیعی، نمکزارهای وسیع
سومین دریاچه شور جهان: دریاچه ارومیه
- وسعت: در زمان اوج حدود ۵۲۰۰ کیلومتر مربع
- عمق: میانگین بین ۵ تا ۱۶ متر
- درجه شوری آب: بین ۲۰ تا ۲۸ درصد بسته به میزان آب ورودی و تبخیر
- تنوع زیستی و اکولوژی: زیستگاه پرندگان کمیاب از جمله فلامینگو، میزبان آرتمیا (نوعی میگوی شور)
- موقعیت جغرافیایی: استان‌های آذربایجان غربی و شرقی، شمال غرب ایران
- منابع ورودی آب: رودهای زرینه‌رود، سیمینه‌رود و گدار
- تغییرات سطح آب در طول زمان: به شدت دچار نوسان، برنامه‌های احیای دریاچه همچنان در حال اجراست
- جاذبه‌های گردشگری و فرهنگی: جزایر اشک و کبودان، طبیعت‌گردی، موقعیت‌های عکاسی بی‌نظیر
سایر دریاچه‌ها به ترتیب:
چهارمین دریاچه شور جهان: دریاچه وان (Van Lake)
- وسعت: حدود ۳۷۵۰ کیلومتر مربع
- عمق: تا ۴۵۱ متر، عمیق‌ترین دریاچه شور این فهرست
- درجه شوری آب: حدود ۲۳٪
- تنوع زیستی و اکولوژی: میزبان ماهی کمیاب به‌نام اینجی بالیق که فقط در همین دریاچه یافت می‌شه
- موقعیت جغرافیایی: شرق ترکیه
- منابع ورودی آب: رودخانه‌های کوچک محلی
- تغییرات سطح آب در طول زمان: پایداری نسبتاً بالا در دهه‌های اخیر
- جاذبه‌های گردشگری و فرهنگی: کلیساهای تاریخی، جزیره آختامار، فرهنگ محلی غنی
پنجمین دریاچه شور جهان: دریاچه ناترون (Lake Natron)
- وسعت: حدود ۱۰۴۰ کیلومتر مربع
- عمق: کمتر از ۳ متر، بسیار کم‌عمق
- درجه شوری آب: بسیار بالا، قلیایی و شور با رنگ قرمز عجیب
- تنوع زیستی و اکولوژی: زیستگاه اصلی فلامینگو کوتوله، گونه‌ای خاص از پرندگان مهاجر
- موقعیت جغرافیایی: شمال تانزانیا
- منابع ورودی آب: رودخانه Ewaso Ng’iro و چشمه‌های گرم
- تغییرات سطح آب در طول زمان: نوسانات شدید فصلی
- جاذبه‌های گردشگری و فرهنگی: مناظر غیرمعمول و رنگی، مقصد خاص برای طبیعت‌گردها
ششمین دریاچه شور جهان: دریاچه ائیر (Lake Eyre)
- وسعت: در زمان پرآبی تا ۹۵۰۰ کیلومتر مربع، ولی اغلب خشک یا نیمه‌خشک
- عمق: بسیار کم، اغلب کمتر از یک متر
- درجه شوری آب: متغیر، بسته به میزان آب موجود، در زمان کم‌آبی بسیار شور می‌شود
- تنوع زیستی و اکولوژی: حضور گونه‌های خاص از پرندگان مهاجر در دوره‌های بارندگی
- موقعیت جغرافیایی: جنوب استرالیا
- منابع ورودی آب: بارندگی‌های فصلی و رودخانه‌های موقت
- تغییرات سطح آب در طول زمان: به شدت وابسته به اقلیم، گاه پرآب و گاه خشک
- جاذبه‌های گردشگری و فرهنگی: پروازهای هوایی گردشگری، ماجراجویی در دشت‌های نمکی و وسیع
هفتمین دریاچه شور جهان: دریاچه تورکانا (Lake Turkana)
- وسعت: حدود ۶۷۵۰ کیلومتر مربع
- عمق: تا ۱۰۹ متر
- درجه شوری آب: بین ۰.۵ تا ۳٪ (کمتر از سایرین ولی هنوز شور محسوب می‌شود)
- تنوع زیستی و اکولوژی: غنی از گونه‌های ماهی، کروکودیل‌های نیل و پرندگان بومی
- موقعیت جغرافیایی: شمال کنیا
- منابع ورودی آب: رودخانه اومو (Omo River)
- تغییرات سطح آب در طول زمان: وابسته به آبدهی رود اومو و میزان بارش‌ها
- جاذبه‌های گردشگری و فرهنگی: مکان‌های باستان‌شناسی، فرهنگ قبیله‌ای، مناظر بکر
هشتمین دریاچه شور جهان: دریاچه تنجانیقا (Lake Tanganyika) – بخش‌هایی شور
- وسعت: حدود ۳۲۳۰۰ کیلومتر مربع (کل دریاچه)
- عمق: بیش از ۱۴۰۰ متر، دومین دریاچه عمیق جهان
- درجه شوری آب: بسیار کم اما به‌دلیل مواد معدنی خاص در برخی مناطق، آب نیمه‌شور تلقی می‌شود
- تنوع زیستی و اکولوژی: گونه‌های منحصر‌به‌فرد ماهی، زیستگاه مرجان‌های آب شیرین
- موقعیت جغرافیایی: مرز زامبیا، بروندی، تانزانیا و جمهوری دموکراتیک کنگو
- منابع ورودی آب: رودخانه‌های محلی
- تغییرات سطح آب در طول زمان: نسبتاً پایدار
- جاذبه‌های گردشگری و فرهنگی: قایق‌سواری، ماهی‌گیری، تفرجگاه‌های ساحلی
نهمین دریاچه شور جهان: دریاچه بالکاش (Lake Balkhash)
- وسعت: حدود ۱۶۰۰۰ کیلومتر مربع
- عمق: تا ۲۶ متر
- درجه شوری آب: متفاوت – نیمه غربی شیرین، نیمه شرقی شور
- تنوع زیستی و اکولوژی: محل زندگی ماهیان خاص و پرندگان مهاجر
- موقعیت جغرافیایی: قزاقستان
- منابع ورودی آب: رود ایلی (Ili River)
- تغییرات سطح آب در طول زمان: متاثر از ذوب یخ‌ها و بارش
- جاذبه‌های گردشگری و فرهنگی: قایقرانی، طبیعت‌گردی، اهمیت اقتصادی برای منطقه
دهمین دریاچه شور جهان: دریاچه پوپو (Lake Poopó)
- وسعت: متغیر – در زمان پرآبی تا ۳۰۰۰ کیلومتر مربع، اما گاهی خشک می‌شود
- عمق: بسیار کم، اغلب کمتر از ۳ متر
- درجه شوری آب: بالاست، به‌دلیل تبخیر بالا و نبود خروجی
- تنوع زیستی و اکولوژی: پرندگان بومی و ماهیان محلی – ولی در معرض تهدید جدی است
- موقعیت جغرافیایی: بولیوی
- منابع ورودی آب: رود دسالادویرو و سایر منابع کوهستانی
- تغییرات سطح آب در طول زمان: بسیار زیاد، بارها خشک شده است
- جاذبه‌های گردشگری و فرهنگی: اهمیت فرهنگی برای بومیان، موضوعات محیط‌زیستی جدی
سخن پایانی
شناخت دریاچه‌های شور جهان، تنها یک فهرست از اسامی و اعداد نیست؛ بلکه دریچه‌ای‌ست به درک بهتر از تنوع بی‌نظیر طبیعت، ظرفیت‌های بوم‌شناختی و چالش‌های زیست‌محیطی. دریاچه‌هایی مانند ارومیه، نه‌فقط منابعی طبیعی بلکه بخشی از هویت زیستی کشورها هستند که حفظ آن‌ها، مسئولیتی همگانی به شمار می‌رود. امید است این مقاله توانسته باشد دیدی روشن‌تر و دقیق‌تر از جایگاه دریاچه ارومیه در مقیاس جهانی به شما ارائه دهد.
